Soạn bài: Ôn tập văn miêu tả

Để hiểu rõ hơn và rèn luyện thêm về dạng bài văn miêu tả. Mời các em cùng KhoaHoc bước sang bài học Ôn tập văn miêu tả.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Đây là một đoạn văn tả cảnh mặt trời trên biển rất hay và đọc đáo. Theo em, điều gì đã tạo nên cái hay và độc đáo cho đoạn văn?

Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi. Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển ửng hồng. Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới trên muôn thủa biển Đông.

(Nguyễn Tuân)

Đoạn văn của Nguyễn Tuân hay và độc đáo bởi tác giả đã sử dụng những yếu tố nghệ thuật:

• Trình tự miêu tả: theo thứ tự trước khi mặt trời mọc rồi đến khi mặt trời lặn
• Lựa chọn được các chi tiết, hình ảnh đặc sắc, thể hiện được linh hồn của tạo vật.
• Sự liên tưởng so sánh độc đáo của nhà văn: như một tấm kính, y như mâm lễ phẩm, quả trứng hồng, ...
• Có vốn ngôn ngữ giàu có, miêu tả cảnh vật một cách sống động, sắc sảo.
• Thể hiện tình cảm, thái độ của người viết đối với sự vật.

2. Nếu tra quang cảnh một đầm sen đang mùa hoa nở, em sẽ lập dàn ý cho bài văn ấy như thế nào?

Gợi ý:

Mở bài: Nêu như thế nào? Thân bài: Tả cụ thể những hình ảnh và chi tiết tiêu biểu, nổi bật gì? Em định tả theo thứ tự như thế nào? Kết bài: Đầm sen gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc gì?

Dàn ý tham khảo:

Mở bài:

• Giới thiệu hoàn cảnh được ngắm đầm sen vào mùa nở hoa
• Nêu quang cảnh chung: Đầm sen rộng mênh mông có tới vài mẫu nằm ngay đầu làng toàn là sen hồng đang vào độ ra bông.

Thân bài: Đi vào tả chi tiết:

• Cảnh sắc chung của đầm sen.

Tả mặt hồ: nước trong, sóng gợn lăn tăn theo gió, vài chú chim bói cá, ...

Tả lá sen, bông sen, hương sen

• Mùi hương sen tỏa trong không gian
• Hồ sen khi có gió, vào lúc chiều tà

Kết bài: Cảm nhận của em khi đứng trước đầm sen ấy: Đứng trước đầm sen nở, tâm hồn con người trở nên thanh thoát, một cảm giác nhẹ nhàng ùa đến bên con người thật dẻ chịu biết bao.

3. Nếu tả một em bé ngây thơ, bụ bẫm đang tập đi, tập nói thì em sẽ lựa chọn những hình ảnh và chi tiết tiêu biểu, đặc sắc nào? Em sẽ miêu tả theo thứ tự nào?

Miêu tả theo trình tự ngoại hình đến hình ảnh bé tập đi, tập nói.

Những chi tiết tiêu biểu đặc sắc khi tả một em bé ngây thơ, bụ bẫm đang tập đi, tập nói là:

• Ngoại hình: bụ bẫm, trắng trẻo, ngộ nghĩnh…
• Dáng đi: đi chập chững từng bước, …
• Giọng nói: nói bi bô, nói ríu rít cả ngày mặc dù chưa rõ,…

4. Đọc lại Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài và Buổi học cuối cùng của A. Đô-đê, sau đó hãy tìm ở mỗi bài một đoạn văn miêu tả và một đoạn văn tự sự. Căn cứ vào đâu mà em nhận ra điều đó? Chỉ ra một vài liên tưởng, ví von so sánh mà em cho là độc đáo và thú vị của hai tác giả trong hai bài văn trên.

Bài học dường đời đầu tiên:

• Đoạn văn miêu tả:

Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn cùn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gì-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt cố một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.

• Đoạn văn tự sự:

Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:

- Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng không khôn được. Đụng đến việc là em thỏ rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa. Lắm khi em cũng nghĩ nỗi nhà của thế này là nguy hiểm, nhưng em nghèo sức quá, em đã nghĩ ròng rã hàng máy tháng cũng không biết làm như thế nào. Hay bây giờ em nghĩ thế này ... Song anh cho phép em mới dám nói.

Buổi học cuối cùng

• Đoạn văn miêu tả:

Thầy Ha- men đã chuẩn bị cho ngày hôm đó những tờ mẩu mới tinh, trên có xiết bằng chữ rông thật đẹp: Pháp, An- dát, Pháp, An - dát. Những tờ mẫu bay trưàc bàn học trông như những lá cờ nhỏ bay phấp phới khắp xung quanh lớp. Ai nấy chăm chú hết sức và cứ im phăng phắc! Chỉ nghe thấy tiêhg sột soạt trên giấy.

• Đoạn văn tự sự:

Rồi thấy cầm một quyển ngữ pháp và đọc bài học cho chúng tôi. Tôi kinh ngạc thấy sao mình hiểu đến thế. Tất cả những điều thúy nói, tôi thấy thật dễ dàng, dễ dàng. Tôi cũng chưa cho là mình chăm chú đến thế, và cả thầy giáo nữa, chưa bao giờ thầy kiên nhổn giáng giải đến thể.

Căn cứ nhận diện đoạn văn miêu tả và đoạn văn tự sự:

• Đoạn văn miêu tả: có hình ảnh, chi tiết miêu tả cụ thể, sinh động, liên tưởng, ví von, so sánh.
• Đoạn văn tự sự tập trung kể người, kể việc.

Trong cả 2 bài đều có những so sánh, liên tưởng rất độc đáo, ví dụ:

• Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
• Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
• ... Pháp, An-dát, Pháp, An-dát. Những tờ mẫu treo trước bàn học trông như những lá cờ nhỏ bay phấp phới khắp xung quanh lớp.
• ... tôi thấy thầy Ha-men đứng lặng im trên bục và đăm đăm nhìn những đồ vật quanh mình như muốn mang theo trong ánh mắt toàn bộ ngôi trường nhỏ bé của thầy ...

Ghi nhớ

Dù tả cảnh hay tả người thì cũng phải lựa chọn được các chi tiết và hình ảnh đặc sắc, tiêu biểu, sau đó trình bay theo một thứ tự nhất định. Muốn tả sinh động cần phải biết liên tưởng, tưởng tượng và ví von, so sánh.