Bài 24: Phân bố dân cư. Các loại hình quần cư và đô thị hóa
Dân cư trên thế giới phân bố không đồng đều. Tùy thuộc vào điều kiện và địa hình mà dân cư phân bố đông đúc hoặc thưa thớt. Vậy cụ thể tình hình phân bố dân cư và đô thị hóa trên thế giới như thế nào? Chúng ta cùng đến với bài học ngay dưới đây.
A. Kiến thức trọng tâm
I. Phân bố dân cư
1. Khái niệm
- Phân bố dân cư là sự sắp xếp dân số một cách tự phát hoặc tự giác trên một lãnh thổ nhất định, phù hợp với điều kiện sống và các yêu cầu của xã hội.
- Công thức tính:
Mật độ dân số = Dân số/ Diện tích (người/km2)
2. Đặc điểm
a. Phân bố dân cư không đều trong không gian
- Dân cư tập trung đông: Tây Âu, Nam Âu, Đông Nam Á…
- Dân cư tập trung thưa thớt: Trung Phi, Bắc Mĩ, Nam Mĩ, châu Đại Dương…
b. Phân bố dân cư biến động theo thời gian
- Châu Á, Châu Âu giảm dần
- Châu Đại Dương, Châu Phi, Châu Mĩ tăng lên
3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phân bố dân cư
- Nhân tố tự nhiên:
- Khí hậu
- Nguồn nước
- Địa hình và đất đai
- Khoảng sản
- Nhân tố Kinh tế - xã hội:
- Trình độ phát triển lực lượng sản xuất
- Tính chất nền kinh tế
- Lịch sử khai thác lãnh thổ
- Chuyển cư.
II. Các loại hình quần cư
(Học sinh đọc và tham khảo thêm)
III. Đô thị hóa
1. Khái niệm
- Là quá trình kinh tế-xã hội mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh số lượng và quy mô của các điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn và phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.
2. Đặc điểm: 3 đặc điểm
a. Dân cư thành thị có xu hướng tăng nhanh
Từ năm 1900 - 2005:
- Tỉ lệ dân thành thị tăng (13,6% 48%).
- Tỉ lệ dân nông thôn giảm (86,4% 52%).
b. Dân cư tập trung vào các thành phố lớn và cực lớn
- Số lượng thành phố có số dân trên 1 triệu người ngày càng nhiều.
- Nơi cao: Bắc Mĩ, Nam Mĩ, Ôxtrâylia, Tây Âu, LB Nga, LiBi.
- Nơi thấp: Châu Phi, phần đa châu Á (trừ Liên bang Nga).
c. Phổ biến rộng rãi lối sống thành thị: Kiến trúc, giao thông, công trình công cộng, tuân thủ pháp luật, ….
3. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến sự phát triển kinh tế - xã hội và môi trường
- Tích cực: Thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thay đổi sự phân bố dân cư, thay đổi các quá trình sinh, tử và hôn nhân ở các đô thị.
- Tiêu cực: Nếu không xuất phát từ công nghiệp hóa (tự phát):
- Nông thôn: mất đi một phần nhân lực (đất không ai sản xuất)
- Thành phố: thất nghiệp, thiếu việc làm, nghèo nàn, ô nhiễm môi trường dẫn đến nhiều tiêu cực khác.
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Kiến thức thú vị
Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài học
Câu 1: Trang 93 – sgk địa lí 10
Dựa vào bảng số liệu trên, em hãy nhận xét về tình hình phân bố dân cư trên thế giới?
Câu 2: Trang 94 – sgk địa lí 10
Dựa vào bảng 24.2, hãy nên sự thay đổi về tỉ trọng phân bố dân cư trên thế giới trong thời kì 1650 – 2005?
Câu 3: Trang 95 – sgk địa lí 10
Em có nhận xét gì về sự thay đổi tỉ lệ dân cư thành thị và nông thôn trên thế giới trong thời kì 1900 – 2005?
Câu 4: Trang 96 – sgk địa lí 10
Căn cứ vào hình 24 (trang 96 - SGK), em hãy cho biết:
- Những châu lục và khu vực nào có tỉ lệ dân thành thị cao nhất?
- Nhũng châu lục và khu vực nào có tỉ lệ dân thành thị thấp nhất?
Hướng dẫn giải các bài tập cuối bài học
Câu 1: Trang 97 – sgk địa lí 10
Hãy nêu đặc điểm phân bố dân cư trên thế giới hiện nay. Những nhân tố ảnh hưởng đến sự phân bố đó.
Câu 2: Trang 97 – sgk địa lí 10
Trình bày sự khác nhau cơ bản giữa hai loại hình quần cư thành thị và quần cư nông thôn?
Câu 3: Trang 97 – sgk địa lí 10
Dựa vào bảng số liệu (trang 97 - SGK), hãy:
- Tính mật độ dân số thế giới và các châu lục.
- Vẽ biểu đồ hình cột thể hiện mật độ dần số thế giới và các châu lục.
=> Trắc nghiệm địa lí 10 bài 24: Phân bố dân cư. Các loại hình quần cư và đô thị hóa (P2)
Xem thêm bài viết khác
- Hãy cho biết nguyên nhân tạo thành sóng biển, sóng thần. Kể một số tác hại của sóng thần mà em biết.
- Vẽ sơ đồ các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của các ngành dịch vụ?
- Dựa vào hình 7.3, cho biết 7 mảng kiến tạo lớn là những mảng nào?
- Bài 11: Khí quyển, sự phân bố nhiệt độ không khí trên trái đất – Địa lí 10 trang 39
- Bài 24: Phân bố dân cư. Các loại hình quần cư và đô thị hóa
- Căn cứ vào biểu đồ các mũi giờ, hãy tính giờ và ngày ở Việt Nam, biết rằng ở thời điểm đó, giờ GMT đang là 24 giờ ngày 31- 12?
- Dựa vào hình 19.1 và 19.2 hãy cho biết: Dọc theo kinh tuyến 80°Đ từ Bắc xuống Nam có những thảm thực vật và những nhóm đất nào? Chúng thuộc các đới khí hậu nào? Phân bố ở những phạm vi vĩ tuyến nào?
- Em hãy kể tên một số loại phương tiện vận tải đặc trưng của vùng hoang mạc của vùng băng giá gần Cực Bắc?
- Bài 13: Ngưng đọng hơi nước trong khí quyển. Mưa – Địa lí 10 trang 49
- Bài 7: Cấu trúc của Trái Đất. Thạch quyển. Thuyết kiến tạo mảng Địa lí 10 trang 25
- Môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo khác nhau như thế nào?
- Dựa vào bảng 26, hãy nhận xét về cơ cấu ngành và sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo nhóm nước và Việt Nam.