Soạn văn 7 VNEN bài 6: Qua đèo ngang

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Kiến thức thú vị

A. Hoạt động khởi động

Đọc phần chú thích sau bài thơ Qua đèo Ngang và dựa vào các kiến thức đã học hãy chỉ ra những đặc điểm của các thể thơ sau:

• Thất ngôn tứ tuyệt
• Ngũ ngôn tứ tuyết
• Thất ngôn bát cú

=> Xem hướng dẫn giải

B. Hoạt động hình thành kiến thức

1. Đọc văn bản: Qua đèo ngang

2. Tìm hiểu văn bản.

a. Trao đổi để trả lời câu hỏi sau:

(1) Cảnh tượng Đèo Ngang được miêu tả ở thời điểm nào trong ngày? Thời điểm đó có lợi thế gì trong việc bộc lộ tâm trạng của tác giả?

(2) Cảnh Đèo Ngang được miêu tả gồm những chi tiết gì? Những chi tiết này có đặc điểm chung nào?(Chú ý các từ láy: lom khom, lác đác, các từ tượng thanh : quốc quốc, gia gia, các từ chỉ thời gian: xế tà, các động từ: nhớ thương?)

(3) Nhận xét về cảnh tượng đèo Ngang qua sự miêu tả của Bà Huyện Thanh Quan.

=> Xem hướng dẫn giải

b. Ghi nhận những lí giải của em về từng vấn đề sau vào ô trống dành cho cá nhân trước khi kết quả thống nhất chung vào phần ô trống ở giữa. Sau đó đại diện báo cáo trươc lớp

(1) Quang cảnh thiên nhiên buổi chiều ở đèo Ngang, tác giả bộc lộ tâm trạng gì?

(2) Tâm trạng của bà huyện Thanh Quan khi qua Đèo Ngang được thể hiện theo cách thức nào?(Mượn cảnh để thể hiện tình cảm hay trực tiếp

=> Xem hướng dẫn giải

3. Tìm hiểu về cách sử dụng từ Hán Việt

a. Chọn một từ trong ngoặc đơn để điền vào chỗ trống và lí giải vì sao chọn từ đó:

................Việt Nam anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang. (đàn bà/ phụ nữ)

Cụ là nhà cách mạng lão thành. Sau khi cụ............, nhân dân địa phương đã ........... cụ trên một ngọn đồi. (chết/ từ trần, chôn/ mai táng)

Bác sĩ đang khám............ (xác chết/ tử thi)

=> Xem hướng dẫn giải

b. Các từ Hán Việt in đậm mang sắc thái nghĩa gì cho đoạn trích dưới đây?

Yết Kiêu đến kinh đô Thăng Long, yết kiến vua Trần Nhân Tông.

Nhà vua: Trẫm cho nhà ngươi một loại binh khí.

Yết Kiêu: Tâu bệ hạ, thần chỉ xin một chiếc dùi sắt.

Nhà vua: Để làm gì?

Yết Kiêu: Để dùi thủng chiến thuyền của giặc, vì thần có thể lặn hàng giờ dưới nước.

(Theo Chuyện hay sử cũ)

=> Xem hướng dẫn giải

4. Tìm hiểu về đặc điểm của văn bản biểu cảm.

a.Đọc bài văn sau và trả lời câu hỏi: Tấm gương

Câu hỏi:

(1) Bài văn Tấm gương thể hiện nội dung gì? Qua đó tác giả biểu đạt tình cảm gì?

(2) Tác giả vài văn đã biểu đạt tình ý theo cách nào?

• Mượn hình ảnh tấm gương để làm điểm tựa bày tỏ tình cảm
• Ca ngợi đặc điểm của tấm gương mà ví với người bạn trung thực để ca ngợi phẩm chất trung thực
• Đem tấm gương mà ví người bạn trung thực để ca ngợi phẩm chất trung thực
• Ca ngợi gương để gián tiếp ca ngợi người trung thực

(3) Hãy giới thiệu bố cục và nội dung của bài văn.( Chỉ ra nội dung của từng phần mở bài, thân bài, kết bài). Các ví dụ trong bài có tác dụng làm rõ chủ đề của bài văn như thế nào?)

=> Xem hướng dẫn giải

b. Từ cách biểu đạt tình cảm của các nhà thơ, nhà văn trong những tác phẩm mà em đã học, đã biết hãy chỉ ra đặc điểm của văn biểu cảm bằng cách điền cac stuwf sau đây vào chỗ trống: giá trị, tình cảm, gửi gắm, chọn, trực tiếp, chân thực

• Mỗi bài văn biểu cảm tập trung biểu đạt một .............. chủ yếu.
• Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết có thể ......... một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ tượng trưng (là một đồ vật, loài cây hay một hiện tượng nào đó) để ................tình cảm, tư tưởng hoặc biểu đạt bằng cách thổ lộ............. những nỗi niềm cảm xúc trong lòng.
• Tình cảm trong bài phải rõ ràng, trong sáng, ............ thì bài văn biểu cảm mới có ............

=> Xem hướng dẫn giải

5. Tìm hiểu về cách làm bài văn biểu cảm.

Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu ở dưới:

Thông thường người ta đi xa trở lại quê nhà hay kể với bà con láng giềng chuyện lạ phương xa. Riêng tôi về làng, về xứ, lúc nào cũng thích nói đến cái đẹp, cái lớn của quê mình.

Tuổi thơ tôi đã hằn sâu trong kí ức những ngọn núi trông xa lấp lánh như kim cương, lúc xanh mờ, khi xanh thẫm, lúc tím lơ, khi rực rỡ như những núi ngọc màu xanh. Những năm tháng xa quê, dông tố cuộc đời tưởng chừng cuốn bay tất cả, nhưng trong tâm tư tôi những dòng sông quê mênh mông vẫn cuồn cuộn chảy, những dòng kinh biêng biếc vẫn lặng lờ trôi. Tôi yêu những cánh đồng bao la vàng rực ngày mùa, mù mù khói ra, thơm vị mía lùi và trắng xóa sương mù sau Tết. Yêu cả chuông chùa ngân thăm thẳm canh khuya. Tôi yêu ánh nắng chiều ta trải màu vàng tái trên rẫy khoai mì, nghiêng nghiêng bên triền núi. Biết bao đếm trăn trở tôi viết bao trang về con rạch nhỏ cạn lờ chảy qua bến Miễu, cát vàng xâm xấp nước. Tôi yêu màu đá xám đen, tấm phên xác xơ che nắng cho người đập đá. Tôi nhớ ngọn cỏ phất phơ giữa đồng nước lớn, cây cà na trái nặng chùm chùm, cây gáo mồ côi, cây gáo đôi im lìm xa ngoài đồng bãi. Nhe con chiên ngoan mơ về "Đất Hứa", tôi da diết mong gặp lại cây đa bến Miễu, cây me giá Đá Chẹt, con đường quanh co lỗi lõm trên Pháo Đài. Tôi nhớ những dòng nước lấp lánh từ triền đá cap ào ào đổ xuống, róc rách len vào khe đá rồi thong thả bò qua con đường trải đá, chảy xuống xóm làng.

An Giang từ bao đời đến bây giờ là đất nóng, là bãi chiến trường. Bờ cõi An Giang đời này sang đời khác luôn luôn bị xâm lăng và đãm máu. Lịch sử An Giang đã viết bằng những cuộc đời lận đận, những số phận bi thương, những tâm hồn vĩ đại, bằng máu và nước mắt, bằng những lưỡi gươm và cây tầm vông vạt nhọn, bằng nhưng mũi phi tiêu và câu súng thô sơ. Tôi thèm được leo lên Pháo Đài tìm lại phiến đá nào đã in dấu chân Hoàng Đạo Cật, cùng đồng đội của anh đánh tung trận địa pháo tầm xa của giặc. Tôi tha thiết muốn biết triền đá nào chí sĩ can trường Trương GIa Mô đã từ trên ngọn tháp lao xuống, nhất định không để sa vào tay giặc Pháp. Tôi muốn tìm lại vang bóng con người đến phút cuối đời còn làm cho giặc khiếp sợ mà nhà cách mạng lỗi lạc Phan Bội Châu nghe tin đã khóc với những lời thơ thống thiết...

Ôi, quê mẹ nơi nào cũng đẹp, nơi nào cũng rực rỡ chiến tích, kì công. Từ mảnh đất quê nghèo tôi chập chững ra đi, khi về đôi chân rắn chắc vì được luyện qua nhiều miền xa đất nước. Khi đi, từ khung cửa hẹp của ngôi nhà lá nhỏ, tôi ngơ ngác nhìn ra vùng đất rộng bên ngoài với đôi mắt khù khờ. Khi về, ánh sáng mặt trời những miền đất lạ soi sáng mỗi bước tôi đi. Tôi nhìn rõ quê hương hơn, thấy được xứ sở mình đẹp hơn ngày khởi cuộc hành

(Theo Tản văn Mai Văn Tạo)

Câu hỏi:

a. Nhận xét về cách biểu đạt tình cảm của nhà văn

b. Nhắc lại các bước làm bài văn nói chung, bài văn biểu cảm nói riêng

=> Xem hướng dẫn giải

C. Hoạt động luyện tập

1. Hãy dùng từ ngữ Thuần Việt thay thế các từ Hán Việt in đậm trong những câu dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp bình thường:

• Em đi xa nhớ bảo vệ sức khỏe nhé!
• Đồ vật làm bằng gỗ tốt thì sử dụng được lâu dài. Còn những đồ làm bằng gỗ xấu dù làm rất cầu kì, mĩ lệ thì cũng chỉ dùng được trong một thời gian ngắn.

=> Xem hướng dẫn giải

2, Chọn từ ngữ thích hợp để điền vào chỗ trống.

(thân mẫu, mẹ)

• Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa… như nước trong nguồn chảy ra.

• Nhà máy Dệt kim Vinh mang tên Hoàng Thị Loan - …. Chủ tịch Hồ Chí Minh.

(phu nhân, vợ)

• Tham dự buổi chiêu đãi có ngài đại sứ và …
• Thuận … thuận chồng tát bể Đông cũng cạn.

(lâm chung, sắp chết)

• Con chim sắp … thì tiếng kêu thương,

Con người sắp … thì nói lời phải.

• Lúc … ông cụ còn dặn dò con cháu phải yêu thương nhau.

(giáo huấn, dạy bảo)

• Mọi cán bộ đều phải thực hiện lời … của Chủ tịch Hồ Chí Minh: cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư.
• Con cái cần phải nghe lời … của cha mẹ.

=> Xem hướng dẫn giải

3. Đọc bài văn Hoa học trò (sách vnen ngữ văn 7 tập 1 trang 44) và trả lời câu hỏi:

a. Bài văn thể hiện tình cảm gì? Việc miêu tả hoa phượng đóng vai trò gì trong bài văn biểu cảm này? Vì sao tác giả gọi hoa phương là hoa – học – trò?

b. Bài văn này biểu cảm trực tiếp hay gián tiếp?

=> Xem hướng dẫn giải

D. Hoạt động vận dụng

1. Từ ấn tượng về một thắng cảnh hoặc một đặc sản của một vùng đất, em hãy thể hiện tính cảm của mình về vùng đất ấy qua một bài văn ngắn.

=> Xem hướng dẫn giải

2. Tại sao người Việt Nam thích dùng từ Hán Việt để đặt tên người, tên địa lí?

=> Xem hướng dẫn giải

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng

1. Trao đổi cùng ông bà, cha mẹ kể về những nét đặc sắc của quê hương. Trong khoảng nửa trang giấy em hãy ghi lại cảm xúc của mình khi nghe ông bà cha mẹ kể về quê hương bản quán

=> Xem hướng dẫn giải