Bài 18: Thời tiết, khí hậu và nhiệt độ không khí

Thời tiết và khí hậu có ảnh hưởng tới cuộc sống hằng ngày của con người, từ ăn, mặc, ở cho đến các hoạt động sản xuất. Vì vậy, việc nghiên cứu thời tiết và khí hậu là một vấn đề hết sức cần thiết. Để nghiên cứu thời tiết và khí hậu, chúng ta cần nắm được các yếu tố chính là: nhiệt đới, gió và mưa.

A. Kiến thức trọng tâm

1. Thời tiết và khí hậu

• Thời tiết: Là sự biểu hiện của các hiện tượng khí tượng ở một địa phương, trong một thời gian ngắn.
• Khí hậu: Là sự lặp đi, lặp lại của tình hình thời tiết ở một địa phương trong thời gian dài và trở thành quy luật.

2. Nhiệt độ không khí và cách đo nhiệt độ không khí

a. Nhiệt độ không khí

• là lượng nhiệt khí mặt đất hấp thụ năng lượng nhiệt Mặt Trời rồi bức xạ lại vào không khí.

b. Cách đo nhiệt độ không khí

• Dùng nhiệt kế để đo nhiệt độ không khí
• Để nhiệt kế trong bóng râm và cách mặt đất 2m
• Đo ít nhất 3 lần trong một ngày (5h, 13h và 21h)
• Tính nhiệt độ trung bình ngày= Tổng nhiệt độ các lần đo/Số lần đo.

Ví dụ: Đo ba lần trong ngày được lần lượt là 25 độ, 37 độ, 34 độ. Vậy nhiệt độ TB là:

Nhiệt độ TB = (25 + 37+34) :3 = 32 độ.

Một số công thức tính nhiệt độ:

• Nhiệt độ TB ngày = Tổng nhiệt độ các lần đo trong ngày/ số lần đo
• Nhiệt độ TB tháng = Tổng nhiệt độ TB của các ngày trong tháng/số ngày
• Nhiệt độ TB năm= Tổng nhiệt độ trung bình 12 tháng/12

3. Sự thay đổi nhiệt độ không khí:

a. Thay đổi theo vị trí gần hay xa biển

• Sự tăng giảm nhiệt độ giữa mặt đất và mặt nước khác nhau sinh ra hai loại khí hậu khác nhau là khí hậu lục địa và đại dương.

b. Nhiệt độ không khí thay đổi theo độ cao

• Càng lên cao không khí càng loãng, nhiệt độ càng hạ thấp.

c. Nhiệt độ không khí thay đổi theo vĩ độ

• Càng gần xích đạo, nhiệt độ càng cao, càng gần hai cực, nhiệt độ càng hạ thấp.