Bài 24: Tình hình văn hóa ở các thế kỉ XVI – XVIII sgk Lịch sử 10 Trang 121

Những biến động lớn của xã hội đã ảnh hưởng đến tình hình văn hóa, giáo dục. Hơn nữa ở các thế kỉ XVI – XVII, sự phát triển ngoại thương , của kinh tế hàng hóa và giao lưu với thế giới bên ngoài cũng tác động lớn đến đời sống văn hóa của nhân dân ở Đàng Ngoài và Đàng Trong.

A. Kiến thức trọng tâm

I. Về tư tưởng tôn giáo

• Thế kỷ XVI – XVIII, Nho giáo từng bước bị suy thoái.
• Trật tự phong kiến bị đảo lộn.
• Thi cử không còn nghiêm túc như trước
• Tôn ti trật tự phong kiến không còn được như thời Lê Sơ.
• Phật giáo có điều kiện khôi phục lại.
• Nhiều chùa, quán được xây dựng thêm
• Một số chùa được trùng tu, nhưng không phát triển như thời Lý.
• Thế kỷ XVI – XVIII, đạo Thiên Chúa được du nhập vào nước ta và được truyền bá ngày càng rộng rãi.
• Thế kỷ XVI, do nhu cầu của việc truyền đao chữ quốc ngữ ra đời, nhưng chưa được truyền bá rộng rãi.
• Tín ngưỡng truyền thống được phát huy:
• Thờ cúng tổ tiên, thần linh
• Đời sống tín ngưỡng ngày càng phong phú

II. Phát triển giáo dục và văn học

1. Giáo dục

• Nhà Mạc : tổ chức đều đặn các kì thi Hương, thi Hội để chọn nhân tài.
• Đàng Ngoài : Giáo dục như thời Lê sơ nhưng sa sút dần về số lượng.
• Đàng Trong: 1646 chúa Nguyễn tổ chức khoa thi đầu tiên theo cách riêng. Nội dung Nho học sơ lược.
• Thời Quang Trung : đưa chữ Nôm thành chữ viết chính thống.

=> Nội dung giáo dục chủ yếu vẫn là kinh sử, các môn khoa học tự nhiên không đưa vào nội dung khoa cử nên hạn chế phát triển kinh tế.

2. Văn học

• Văn học chữ Hán: mất dần vị thế trong thời Lê sơ.
• Văn học chữ Nôm: nhiều nhà thơ nổi tiếng như : Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan, Đào Duy Từ…
• Văn học dân gian : ca dao, tục ngữ, truyện cười, truyện dân gian…cũng phát triển ở các vùng dân tộc ít người làm cho kho tàng văn học thêm đa dạng, phong phú.
• Áng thơ Nôm bất hủ : Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm khúc.

III. Nghệ thuật và khoa học – kĩ thuật

• Nghệ thuật:
• Nghệ thuật kiến trúc: Chùa Thiên Mụ (Thừa Thiên – Huế)
• Nghệ thuật điêu khắc: Tượng Phật Bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay (chùa Bút Tháp-Bắc Ninh)
• Nghệ thuật dân gian: Trên các vì kèo ở ngôi đình làng khắc những cảnh sinh hoạt thường ngày
• Nghệ thuật sân khấu: Làn điệu dân ca địa phương như quan họ, hát giặm, hò, vè, lí, si, lượn..
• Khoa học kĩ thuật
• Sử học: Ô châu cận lục, Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục, Đại Việt sử kí tiền biên, Thiên Nam ngữ lục (chữ Nôm)…
• Địa lí: Tập bản đồ Thiên Nam tứ chí lộ đồ thư
• Quân sự: Hổ trướng khu cơ của Đào Duy Từ
• Y học: Bộ sách y dược của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác
• Quốc phòng: Đúc súng đại bác kiểu phương Tây, đóng thuyền chiến, xây thành luỹ…